Bài viết dưới đây phân tích và khám phá các giá trị vô hình của mối quan hệ con người và kiến trúc với tiềm năng chữa lành cho tinh thần. Đồng thời, tìm kiếm và nghiên cứu các cấu trúc không gian có khả năng tạo điều kiện để hỗ trợ sức khỏe tâm lý. Cụm từ “mối quan hệ” nên được nhấn mạnh, do nó gợi nên luận điểm rằng một cá thể có thể tồn tại nhờ vào sức mạnh của các yếu tố vô hình bên trong. Nếu không có sự liên kết với các nguồn năng lượng, một đô thị sẽ không phải là chính nó. Nếu không có sự gắn kết với nhân sinh, kiến trúc sẽ không còn là kiến trúc.
1. Kiến trúc sư người Phần Lan Juhani Pallasmaa nhận ra mối liên kết giữa kiến trúc với các giác quan của con người thông qua những trải nghiệm kiến trúc đa giác quan, không chỉ dừng lại ở việc tiếp nhận trực quan đơn thuần, nhằm tìm kiếm những xúc cảm sâu sắc hơn. Nghiên cứu của KTS. Pallasmaa đem lại cơ hội và khả năng lớn hơn cho ngành kiến trúc: Rằng nếu kiến trúc (được đón nhận bởi nhiều giác quan) sẽ có thể truyền cảm hứng và tạo điều kiện cho việc hồi phục tinh thần. Chẳng hạn có các công trình kiến trúc như rạp chiếu phim hay công viên trò chơi…, giúp kích thích 5 giác quan thông qua hình thức giải trí. Còn những công trình như viện tâm thần đáng tiếc lại không phải là một ví dụ phù hợp trong bối cảnh bài viết, đơn giản do đây chỉ là một hình thức kiến trúc đem lại sự cô lập, được xã hội tạo nên dành cho các cá thể được họ xem là không phù hợp để chung sống.
Trong thời gian đại dịch diễn ra, môi trường kiến trúc đóng một vai trò trọng yếu. Thật không may, hầu hết mọi người đều cảm thấy mình bị cô lập hoàn toàn, thiếu tương tác xã hội do các biện pháp giãn cách, và càng trầm trọng hơn khi công tác cách ly ngày càng khẩn thiết. Đa số đều cảm thấy mình bị cô lập bởi các bức tường ngăn cách, và điều này dẫn đến sa sút của sức khỏe tinh thần lẫn tình trạng thể chất.
Do đó, đây chính là cơ hội để chúng ta nhìn lại và kiến tạo nên những không gian có thể kích thích các gian quan, qua đó cải thiện trạng thái sức khỏe tinh thần.
Xu hướng kết hợp với thiên nhiên (biophilia) là khái niệm chỉ ra rằng con người có khuynh hướng bẩm sinh để tạo ra các kết nối với thiên nhiên. Nhà sinh vật học Mỹ Edward O. Wilson, tương tự cũng cho rằng con người bẩm sinh đã có mối quan hệ đa chiều với thiên nhiên. Quan điểm của ông về việc quản lý môi trường khuyến khích các khái niệm về sự độc lập, sự hài lòng thông qua các tương tác trực tiếp, nguồn cảm hứng và hòa bình, sự gắn kết cảm xúc của con người thông quan kết nối với cảnh quan, không gian, và với thiên nhiên.
Như vậy, biophilia hướng về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, kết tinh trong việc cải thiện chất lượng an sinh sức khỏe.
Ví dụ đơn giản đối với một chậu hoa, trong điều kiện bình thường, một đứa trẻ thậm chí sẽ không bận tâm đến những đóa hoa này. Tuy nhiên, trong trường hợp không còn gì khác để làm ngoài việc bầu bạn với chậu hoa, đứa trẻ này sẽ lưu lại một ấn tượng lâu dài trong trí nhớ nguyên sơ của nó đối với chậu hoa này. Thí nghiệm này của Claude đã gợi mở về khả năng chữa lành vô hình trong một không gian kiến trúc. Điều này có nghĩa, nếu ta thay thế chậu hoa ban nãy bằng một cánh rừng tre, thì liệu con người sống trong không gian đó có dần dà mang những phẩm chất tương tự cây tre hay không?
2. Tre ở châu Á mang một ý nghĩa to lớn, góp phần tạo thành một yếu tố không thể thiếu trong truyền thống và văn hóa ở nơi đây. Đối với người Trung Quốc, tre được xem là biểu tượng của sự khiêm tốn và trung trực, cũng đại diện cho thanh xuân vĩnh cửu và sự tỉnh thức tuổi già – có thể so sánh từ tán lá xanh mướt và tuổi thọ đặc trưng của tre. Tre còn tượng trưng cho hân hoan và tiếng cười, an yên và thanh thản, may mắn và hạnh phúc, linh hoạt, kiên định và bền bỉ. Người Trung Quốc cũng thường tự liên tưởng mình với cây tre, uốn mình dưới sức nặng của số phận nhưng sẽ không gục ngã trước những biến cố.
Tại Nhật Bản, cây tre thậm chí còn là cảm hứng cho cách ứng xử, thường để mô tả phẩm chất linh hoạt và sẵn sàng thích nghi với những thay đổi; uyển chuyển nhường nhịn để tránh mọi tổn thất nhưng vẫn giữ nguyên phẩm chất trong những tình huống trắc trở. Các bộ dụng cụ trà đạo Nhật Bản cũng bắt nguồn từ tre từ thế kỷ 15. Qua nghi thức trà đạo có thể thấy được mong muốn của những người tham gia về việc có được sự tĩnh lặng trong tâm hồn và khả năng cân bằng giữa các yếu tố. Bản chất của cây tre cũng được nhà thơ Basho mô tả rõ nhất qua những dòng thơ haiku:
“Một cơn gió mùa đông
Lao qua bụi tre
Đột nhiên bình tâm trở lại”
Tre còn là một biểu tượng đặc biệt đối với các tín đồ Phật giáo, xem tre như một hình thức cầu an từ thần phật. Theo lời dạy của Đức Phật, tre giúp con người có được tâm an.
3. Bài viết này nhằm nhấn mạnh mức độ ảnh hưởng của thiên nhiên thật to lớn và thậm chí còn có khả năng đồng hóa tinh thần của con người. Tuy nhiên điều quan trọng nhất, rằng bất kỳ cá thể nào có sự tiếp xúc với thiên nhiên đều không thể phủ nhận bản chất của sự bình yên và thanh thản bên trong mà thiên nhiên có thể đem lại. Giống như thí nghiệm mà Claude đã tiến hành như đề cập, khả năng chữa lành tích cực của chậu hoa sẽ được lưu lại trong miền ký ức nguyên sơ của đứa trẻ.
Cách “thế giới thực” vận hành thông qua gợi mở và ẩn giấu giúp mỗi cá thể đều có thể tìm được nơi ẩn náu mà vẫn giữ được sợi dây liên kết với thế giới. Một không gian có thể đem lại “sự tình cờ ý nhị”, một dịp gặp gỡ, một cơ hội tương tác với những cá thể khác, để con người cảm thấy chính mình không cô đơn, không bị cô lập và bao vây bởi những bức tường ngăn cách.
Việc khám phá các chiều hướng khác nhau giữa thiên nhiên và không gian cho phép các KTS và nhà quy hoạch khai thác mối quan hệ vô hình giữa thiên nhiên và các trải nghiệm không gian, từ đó có thể kiến tạo nên các nền tảng của sức khỏe và tinh thần.
Kiến trúc đem lại cho con người cơ hội gắn kết và gần gũi với thiên, từ đó gợi nên một giá trị vô hình về Không gian Chữa lành.
Benjamin TAN Chin Chai
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 03-2022)
The post Cấu trúc hình thành nên không gian Chữa lành – Các giá trị vô hình appeared first on Tạp chí Kiến trúc - Hội Kiến trúc sư Việt Nam.
from Tạp chí Kiến trúc – Hội Kiến trúc sư Việt Nam https://ift.tt/uSDXFbZ
Blog phát triển bởi https://tuvankientrucnha.blogspot.com/
Tìm kiếm đơn vị chuyên xây dựng công trình nhà ở Hà Nội https://thoxay.vn//
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét